GEOGRAFI PENDUDUK-ISU KEMISKINAN DAN TARAF HIDUP RENDAH DALAM KALANGAN MASYARAKAT ORANG ASLI DI PERKAMPUNGAN ORANG ASLI SUNGAI RUAL.

PENGENALAN

Taraf hidup dapat didefinisikan sebagai tahap keselesaan yang dicapai dalam kehidupan individu mahupun masyarakat di mana takrif ini di ambil daripada pengertian taraf itu sendiri yang bermaksud tingkat kedudukan masyarakat, martabat serta darjat manakala hidup pula ialah cara tertentu individu atau sesuatu kumpulan menjalani kehidupan samada secara bersederhana, mewah dan sebagainya. (Kamus Dewan Edisi Keempat, 2015). Menurut  Julizah Sabstu (2014) taraf hidup ialah satu formula yang digunakan untuk mengukur perbandingan antara boleh belanja yang diterima oleh seseorang individu atau keluarga dengan mengambil kira kos sara hidup. Maka jika pendapatan yang diterima oleh seseorang individu mahupun keluarga melebihi kadar kos sara hidup maka boleh dikatakan bahawa taraf hidup mereka adalah tinggi dan meningkat. Manakala jika pendapatan yang diterima adalah rendah berbanding kos sara hidup maka taraf kehidupannya adalah rendah dan merosot. Mengikut data yang diperoleh secara atas talian menurut statistik Jabatan Perangkaan Malaysia (DOSM) kadar kemiskinan luar bandar adalah lebih tinggi berbanding data statistik miskin bandar iaitu sebanyak 1.0% berbanding masalah miskin bandar hanyalah 0.2% sekitar tahun-tahun sebelum penularan wabak Korona Virus. Oleh itu, kemiskinan luar bandar yang mengakibatkan isu kemiskinan dan taraf hidup rendah khususnya dalam kalangan masyarakat orang asli juga harus diberi perhatian oleh masyarakat bahkan bekas perdana menteri Malaysia iaitu Tun Dr Mahathir beliau berkata "Kerajaan sentiasa berusaha untuk meningkatkan taraf hidup masyarakat orang asli melalui penjanaan pendapatan yang tetap dan stabil".

Perkampungan orang asli Sg. Rual merupakan sebuah perkampungan unik orang asli yang terletak di daerah Jeli, Kelantan di mana perkampungan tersebut memiliki enam buah perkampungan orang asli secara keseluruhannya dan didiami oleh masyarakat Orang Asli Jahai. Kampung ini ditubuhkan pada 1972 dalam program petempatan semula oleh Jabatan Hal Ehwal Orang Asli. Jika dilihat dalam aspek taraf hidup masyarakat orang asli di perkampungan ini memiliki taraf hidup yang rendah akibat sektor ekonomi yang dijalankan oleh mereka juga amat terhad iaitu bergantung kepada sektor ekonomi pertama seperti pertanian dan perladangan. Kebanyakan penduduk di sana ialah terdiri daripada golongan masyarakat B40 kumpulan B1 iaitu dengan kadar purata pendapatan bulanan ialah kurang daripada Rm2,500 sebulan.

Gambar rajah 1: Lokasi Perkampungan Masyarakat Orang Asli Sg. Rual.

FAKTOR YANG MEMPENGARUHI TARAF HIDUP RENDAH DALAM KALANGAN MASYARAKAT ORANG ASLI DI PERKAMPUNGAN ORANG ASLI SUNGAI RUAL, JELI, KELANTAN.

Terdapat beberapa faktor yang menyebabkan taraf hidup masyarakat orang asli di kampung Sungai Rual adalah rendah namun faktor utama yang menyebabkan isu tersebut berlarutan ialah faktor pekerjaan dan faktor sosial. Hal ini dikatakan sedemikian kerana:-

I. Faktor  Pekerjaan.

Faktor pekerjaan menjadi faktor utama kemiskinan dan taraf hidup rendah dalam kalangan masyarakat orang asli di perkampungan Sungai Rual ialah kerana kurangnya peluang pekerjaan yang ditawarkan kepada masyarakat orang asli akibat beberapa kekangan dan batas perhubungan yang terhad yang terpaksa dihadapi oleh mereka. Menurut maklumat yang diperoleh melalui kaedah tinjauan ke kawasan kajian pengkaji boleh menyatakan bahawa sektor ekonomi utama masyarakat orang asli di kawasan tersebut ialah tertumpu kepada sektor pertanian. Hal ini dikatakan sedemikian kerana, faktor pembangunan dan perhubungan masyarakat orang asli yang sangat terhad dan kurangnya pembangunan yang dijalankan di kawasan tersebut menyebabkan golongan ini hanya mengharapkan sektor pertanian semata-mata. Antara pekerjaan yang banyak di dominasi oleh penduduk kampung ialah penoreh, peladang dan pemungut hasil hutan.

Seperti yang umum diketahui pekerjaan ini bukanlah mendatangkan hasil dan pendapatan yang lumayan di mana kadar upah yang diperoleh oleh mereka adalah sedikit dan ada di antara mereka yang tidak bekerja dan menganggur. Maka  isu ini menjadi salah satu sebab mengapa taraf hidup masyarakat orang asli di perkampungan tersebut adalah rendah tambahan pula kos sara hidup yang terpaksa ditanggung oleh penduduk adalah tinggi melebihi hasil pendapatan bulanan yang diperoleh oleh mereka lebih-lebih lagi apabila krisis makanan yang berlaku akhir-akhir ini menyebabkan harga barangan keperluan naik secara mendadak.

Jika disoal "bukankah ada bantuan daripada agensi kerajaan yang menghulurkan bantuan?" maka boleh dikatakan bahawa ianya adalah benar namun bantuan yang diterima oleh mereka bukanlah mencukupi bahkan ada sesetengah mereka terpaksa mengikat perut dan menahan lapar kerana jumlah bantuan yang diberi hanya boleh di gunakan pada awal-awal bulan sahaja dan banyak tanggungjawab lain yang terpaksa ditanggung oleh mereka seperti pengurusan sekolah anak-anak dan sebagainya.

Walaupun ada di antara mereka yang berkhidmat sebagai peladang namun mereka hanyalah bekerja untuk tuan ladang yang kebanyakannya ialah berbangsa Cina. Bagi penduduk yang menjalankan kegiatan mencari hasil hutan seperti herba tradisional, pokok rotan untuk dijadikan kraf tangan hasil pendapatan seumpama itu tidaklah lumayan kerana ianya adalah bergantung kepada rezeki mereka. Hal ini dikatakan sedemikian kerana,  kurangnya pembeli yang membeli barangan yang dibuat oleh mereka dan masyarakat orang asli di perkampungan tersebut kurang pandai dalam ilmu perniagaan dan tidak tahu bagaimana cara untuk mempromosikan barangannya kepada orang luar akibat tiada pengetahuan dalam perniagaan dan teknologi (ICT).

II. Faktor Sosial

Selain daripada faktor sektor ekonomi iaitu pekerjaan faktor sosial juga menjadi salah  satu penyebab rendahnya taraf hidup masyarakat orang asli di Kampung Sungai Rual Jeli. Hal ini dikatakan sedemikian kerana, faktor sosial seperti pendidikan menyebabkan masyarakat orang asli Sungai Rual tidak memiliki ilmu untuk meningkatkan taraf hidup mereka dan kebanyakan daripada mereka hanyalah bergantung dengan bantuan kerajaan dan badan-badan NGO semata-mata. Sebagai buktinya anak-anak orang asli yang di beri peluang untuk melanjutkan persekolahan hanyalah pada tahap rendah dan menengah sahaja dan kebiasaannya mereka selalu tidak hadir ke sekolah dan kurang berinteraksi dengan pelajar-pelajar yang lain. Menurut  Pengetua Sekolah Menengah Kebangsaan Jeli, beliau berkata bahawa peratusan pelajar orang asli yang lulus cemerlang dalam peperiksaan SPM (Sijil Pembelajaran Malaysia) adalah sangat rendah dan jika ada hanya mata pelajaran asas sahaja yang boleh dikuasai oleh mereka seperti Bahasa Melayu.  Amat jarang anak orang asli di perkampungan asli Sungai dapat melanjutkan pembelajaran ke peringkat universiti menjadikan faktor sosial iaitu pendidikan salah satu sebab taraf hidup rendah dalam kalangan masyarakat orang asli di sana.

Seterusnya ialah,  faktor sosial seperti kedudukan kawasan kediaman masyarakat orang asli yang agak jauh daripada kawasan bandar turut menjadi salah satu faktor penyebab utama masalah kemiskinan dan taraf hidup rendah. Hal ini dikatakan sedemikian kerana, jarak perkampungan masyarakat orang asli daripada bandar Jeli ialah dianggarkan berjumlah 22KM. Masalah ini menjadi semakin terbeban apabila kebanyakan masyarakat orang asli di perkampungan asli Sungai Rual tidak memiliki akses pengangkutan dan hanya mengharapkan bantuan daripada warga yang lain. Jika ada di antara mereka yang memiliki kenderaan seperti motosikal dan kereta namun bilangan penumpang yang boleh menumpang amatlah terhad. Tambahan pula, kebanyakan masyarakat orang asli di Sg. Rual tidak dapat menyesuaikan diri dengan masyarakat Melayu yang lain dan hal ini menyebabkan mereka kurang berminat untuk bekerja dengan kaum-kaum bumiputera yang lain. Isu mengenai pendidikan yang terhad seperti masalah berkomunikasi, mengeja dan matematik juga turut menyebabkan peniaga-peniaga berbangsa lain tidak dapat menjadikan mereka pekerja untuk berkhidmat dengan mereka.

Menurut Encik Bidin (45 tahun) yang merupakan Tok Batin atau penghulu bagi perkampungan orang Asli Sungai Rual tersebut beliau berpendapat bahawa sumber pendapatan yang diperoleh oleh masyarakat orang asli di kampungnya adalah sangat tidak berpatutan dan amat rendah jika dibandingkan dengan kos sara hidup yang terpaksa ditanggung oleh mereka. Hal ini dikatakan sedemikian kerana, kebanyakan pekerja yang berkhidmat di kawasan ladang sawit di bawah penguasaan majikan berbangsa Cina mereka mendapat upah dengan kadar sedikit sahaja manakala bagi penduduk yang berkhidmat sebagai penoreh upah yang mereka terima adalah lebih kecil. Hal ini kerana, cuaca yang tidak menentu menyebabkan penoreh rugi dan terpaksa menoreh mengikut musim menyebabkan kadar upah dan pendapatan mereka juga tidak menentu.

Carta 1: Kegiatan Ekonomi Yang dijalankan oleh Masyarakat Orang Asli Sg. Rual.

KESAN TARAF HIDUP RENDAH DALAM KALANGAN MASYARAKAT ORANG ASLI

Penurunan taraf hidup atau taraf hidup rendah dalam kalangan masyarakat orang asli khususnya di perkampungan orang asli akan memberi pelbagai kesan negatif kepada masyarakat. Antaranya ialah:-

I.Kos Sara Hidup Yang Tinggi.

Kesan utama kemiskinan dan taraf hidup yang rendah dalam kalangan masyarakat ialah peningkatan kos sara hidup yang tinggi atau purata jumlah pendapatan bulanan yang diterima oleh seseorang individu adalah kurang daripada jumlah pembelanjaan bulanan yang dikeluarkan oleh mereka. Bahkan mereka juga tidak dapat merasai sebarang perkhidmatan atau barangan yang melibatkan pertukaran wang mata. Jika masalah ini berlaku secara berterusan maka tidak mustahil ianya akan menyebabkan sesebuah keluarga akan merasai kelaparan dan terpaksa berdepan dengan masalah kebuluran.

Sebagai contohnya, tawaran pekerjaan yang ditawarkan kepada masyarakat orang asli adalah amat terhad dan kurang disebabkan oleh beberapa faktor malah jika isu masalah taraf hidup berlanjutan disamping kos sara hidup yang terpaksa dihadapi oleh mereka semakin meningkat hal ini akan menyebabkan mereka terpaksa dibelenggu dengan masalah kewangan dan tidak mustahil masyarakat orang asli akan terperangkap dengan masalah hutang demi kelangsungan hidup mereka.

II.Berlaku Kemunduran Secara Berterusan Dalam Kalangan Masyarakat Orang Asli.

Masyarakat orang asli di Perkampungan Orang Asli Sungai Rual boleh dikatakan belum lagi mencapai tahap kemajuan secara 100% malah ada antara mereka yang masih mundur dan tidak bergaul dengan masyarakat luar secara aktif. Hal ini dikatakan sedemikian kerana, jika dinilai melalui aspek pendidikan masyarakat orang asli masih ada lagi yang tidak dapat membaca, menulis dan mengira dengan lancar bahkan ada sesetengah mereka yang tidak gemar untuk menghantar anak-anak mereka ke sekolah. Jika isu mengenai taraf hidup rendah semakin berterusan dalam kalangan masyarakat orang asli hal ini justeru akan menyebabkan golongan ini akan mengalami kemunduran secara berterusan dan menyebabkan mereka jauh ketinggalan berbanding masyarakat-masyarakat yang lain yang terdapat di Malaysia khususnya di Kelantan.

Hal ini justeru akan menyebabkan mereka mudah terpedaya dengan perkara-perkara yang boleh memperdayakan mereka. Sebagai contohnya, pemikiran masyarakat asli Sungai Rual kini terikat dengan pembalak Cina yang rakus menjalankan pembalakan di perkampungan orang asli di sana di mana mereka menawarkan wang kepada masyarakat orang asli untuk meneroka tanah-tanah di sana. Walaupun wang yang diterima adalah tidak terlalu banyak dan tidak setimpal dengan pembalakan yang berlaku namun masyarakat di sana amat mempercayai peneroka tersebut.

Maka hal ini jelas menunjukkan sekiranya masalah mengenai kemiskinan dan taraf hidup rendah dalam kalangan masyarakat orang asli maka ianya akan mendatangkan pelbagai jenis kesan negatif kepada mereka.

 

LANGKAH MENGATASI ISU KEMISKINAN DAN TARAF HIDUP RENDAH DALAM KALANGAN MASYARAKAT ORANG ASLI DI PERKAMPUNGAN ORANG ASLI SUNGAI RUAL.

Menyedari akan masalah taraf hidup rendah dalam kalangan orang asli di negara ini termasuklah di perkampungan orang asli Sungai Rual maka terdapat banyak inisiatif dan langkah telah dijalankan oleh pelbagai pihak seperti badan kerajaan dan bukan badan kerajaan dalam mengatasi masalah ini sekaligus meningkatkan taraf hidup mereka. (Muhd Aqmin Abdul Wahab et. Al, 2018) beliau berpendapat bahawa kos sara hidup yang tinggi merupakan punca utama kepada taraf hidup rendah dalam kalangan masyarakat orang  asli khususnya di kawasan pedalaman Kelantan. Maka terdapat beberapa langkah telah dilaksanakan dalam usaha mengatasi masalah ini. Antaranya ialah:-

I. Skim Bantuan Galakan Pendidikan.

Melihat bahawa pendidikan dapat menjadi salah satu langkah yang paling berkesan bagi seseorang untuk merubah corak kehidupan maka kerajaan telah melaksanakan Skim Bantuan Galakan Pendidikan kepada masyarakat orang asli agar mereka dapat mengenal apa itu pendidikan sekaligus merubah nasib keluarga mereka. Skim bantuan ini adalah di bawah pengelolaan Jabatan Kemajuan Orang Asli (JAKOA) yang bertanggungjawab menjaga kebajikan masyarakat orang asli di kawasan mereka. Jika dilihat di penempatan orang asli Sungai Rual agensi yang bertanggungjawab dalam mengurus hal ini ialah JAKOA yang terdapat di bandar Jeli. Menurut Encik Anuar (2019) beliau berpendapat bahawa masyarakat orang asli Sg. Rual telah diberi pendedahan terhadap alam persekolahan di mana telah disediakan sebuah tadika bagi anak-anak mereka memulakan alam persekolahan dan seterusnya meneruskan pembelajaran ke peringkat sekolah rendah dan sekolah menengah. Sebuah sekolah rendah iaitu Sekolah Rendah Kebangsaan Sungai Rual telah ditubuhkan di kawasan perkampungan orang asli itu sendiri pada tahun 2009. pada tahun pertama sekolah itu ditubuhkan seramai 123 orang pelajar orang asli telah menimba ilmu di sana dengan menggunakan khidmat seramai 12 orang tenaga guru. Melalui skim ini dapat dinyatakan bahawa pihak kerajaan amat menjaga kepentingan pendidikan dalam kalangan masyarakat orang asli termasuklah orang asli di Kampung Sungai Rual agar mereka dapat berdikari dan meningkatkan taraf hidup mereka.

II. Bantuan-Bantuan Daripada Badan Kerajaan dan Bukan Badan Kerajaan (NGO).

Selain daripada keprihatinan pihak kerajaan terhadap pendidikan anak-anak orang asli di Sungai Rual dalam usaha meningkatkan taraf hidup masyarakat orang asli kerajaan juga menghulurkan pelbagai jenis bantuan lain termasuklah dalam bentuk kewangan. Malah bantuan ini bukan sahaja dihulurkan oleh badan kerajaan semata-mata malah badan bukan kerajaan juga turut memberi bantuan kewangan yang selayaknya. Hal ini dikatakan sedemikian kerana, kerajaan melalui pihak JAKOA telah memberi bantuan bulanan kepada masyarakat orang asli agar mereka dapat menampung pembelanjaan mereka secara bulanan dan hak mereka sebagai rakyat orang asli bumiputera. Melalui bantuan kewangan ini diharapkan mereka dapat menampung kos sara hidup mereka sekaligus dapat membasmi masalah kemiskinan dalam kalangan orang asli.

Dato' Haji Mustaphar merupakan antara orang kuat yang banyak memperjuangkan nasib masyarakat orang asli Sungai Rual dan merupakan individu yang paling memainkan peranan dalam memajukan kawasan perkampungan orang asli. Hal ini dikatakan sedemikian kerana, kebajikan orang asli seperti tempat perlindungan atau perumahan yang dahulunya hanya dibuat menggunakan pelepah buluh dan berbumbung pokok kayu semata-mata kini diberi wajah baharu iaitu bantuan perumahan PPRT (Program Perumahan Rakyat Termiskin). Maka rumah yang lebih selesa iaitu menggunakan simen diberikan oleh masyarakat orang asli Sungai Rual demi menjaga kebajikan dan taraf hidup mereka.

Malah bukan itu sahaja, terdapat pelbagai lagi bantuan yang telah dihulurkan oleh pihak kerajaan dan bukan badan kerajaan seperti kemudahan perhubungan dan telekomunikasi, perkhidmatan tenaga pengajar seperti EMPOWER untuk memberi pendedahan kepada orang asli mengenai teknik asas kemahiran dan sebagainya.

Gambar rajah 2: Bantuan Perumahan PPRT yang diberikan oleh masyarakat orang asli.

Gambar rajah 3: Masyarakat orang asli bersama Dato Haji Mustaphar Muhammed

Gambar rajah 4: Masyarakat Orang asli Sg. Rual bersama pelajar universiti.

III. Bantuan Dalam Aspek Sosio-ekonomi.

Langkah seterusnya yang boleh dilaksanakan bagi tujuan meningkatkan taraf hidup masyarakat orang asli khususnya di perkampungan orang asli Sungai Rual, Jeli ialah bantuan dalam aspek sosio-ekonomi. Hal ini dikatakan sedemikian kerana, pihak Kerajaan atau Badan Bukan Kerajaan boleh menjalankan beberapa projek yang dapat meningkatkan taraf hidup masyarakat orang asli seperti memberi didikan kepada mereka mengenai teknik tanaman sayur-sayuran, ilmu mengenai perniagaan dan sebagainya. Sebagai contoh, sekitar tahun 2018 orang asli Sungai Rual telah diberi pendedahan mengenai tanaman jagung yang boleh memberi pendapatan secara bulanan kepada mereka dan seorang tenaga pengajar dari Universiti Malaysia Kelantan telah turun padang dalam menjayakan projek tersebut di mana beliau bertanggungjawab untuk memberi penerangan dan turun pada padang dalam usaha memantau projek tersebut. Namun ianya hanyalah sia-sia apabila dikatakan bahawa masyarakat orang asli membiarkan tanaman tersebut begitu sahaja jika tiada sebarang pengawasan. Bukan itu sahaja ilmu mengenai penternakan ayam daging juga diberikan kepada mereka malah ianya juga menemui kegagalan. Akhir -akhir ini satu lagi projek penanaman sayuran berjenis cendawan tiram kelabu telah diperkenalkan kepada masyarakat orang asli dan dipantau secara berperingkat oleh individu yang bertanggungjawab dan projek tersebut boleh dikatakan hampir berjaya.

Manakala bantuan dalam aspek sosial pula, penempatan masyarakat orang asli yang agak unik dan bertemakan kepada alam semulajadi boleh dijadikan daya tarikan kepada masyarakat luar untuk mengenal corak kehidupan masyarakat orang asli dengan lebih mendalam. Maka melalui langkah ini masyarakat orang asli boleh membuat pendapatan sampingan sekaligus dapat meningkatkan taraf hidup mereka.

Gambar rajah 5: Individu yang bertanggungjawab dalam projek penanaman cendawan tiram kelabu di Perkampungan Orang Asli Sungai Rual.

Gambar rajah 6: Jenis cendawan tiram kelabu yang ditanam dan diusahakan oleh masyarakat orang asli Sungai Rual.

Kesimpulan

Melalui penulisan ini jelaslah dapat dinyatakan bahawa terdapat pelbagai faktor yang menyebabkan berlakunya isu kemiskinan dan taraf hidup rendah dalam kalangan masyarakat orang asli khususnya di Perkampungan Orang Asli Sungai Rual. Namun bagi mengatasi masalah ini terdapat beberapa langkah boleh diambil oleh pihak kerajaan dan badan-badan yang bertanggungjawab demi menjaga kebajikan orang asli. Masalah kemiskinan dan taraf hidup rendah ini juga menjadi salah satu penyebab utama masyarakat dibelenggu dengan krisis kewangan yang amat ketara malah mereka juga tersepit untuk mendapatkan sesuatu tawaran dalam bentuk kewangan mahupun perkhidmatan. Tambahan pula penawaran pekerjaan yang terhad yang ditawarkan kepada masyarakat orang asli menjadikan masalah taraf hidup rendah ini semakin berterusan dan harus di ambil perhatian dengan sewajarnya.

 

 

 

 

Rujukan

 

Berita Atas Talian. (2019). "Sinar Harian: Kerajaan Bantu Tingkat Taraf Hidup Masyarakat Orang Asli". 22 Apr 2019. https://www.goggle.com/amp/s/www.sinarharian.com.my/ampArticle/24716 

 

BERNAMA. (2020). "UMK Kongsi Kepakaran dengan Orang Asli". Pejabat Timbalan Naib Canselor, Hal Ehwal Pelajar dan Alumni. https://hepa.umk.edu.my/index.php/component/k2/item/15-umk-kongsi-kepakaran-dengan-orang-asli 

 

Empower ECER. (2020). "ECER Mentransformasi Kehidupan Orang Asli di Sungai Rual, Kelantan: Program-Program Pembangunan Modal Insan ECERDC Bantu Tingkatkan Kesejahteraan Rakyat B40". 13 Feb 2020. https://www.ecerdc.com.my/media_releases/empower-ecer-mentransformasi-kehidupan-orang-asli-di-sungai-rual-kelantan-program-program-pembangunan-modal-insan-ecerdc-bantu-tingkatkan-kesejahteraan-rakyat-b40/ 

 

Kamus Dewan Edisi Keempat (2015), Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Mohd Aqmin Abdul Wahab et al. (2018). "Kos Sara Hidup Tinggi di Malaysia: Pertumbuhan     Pendapatan Isi Rumah yang Perlahan atau Taraf Hidup yang Meningkat?" Jurnal     Ekonomi Malaysia. 52(1) 117 - 133

Vivien W.C Yew, Saiful Farisan Md Ramlah & Mohd Rusydi Ahmad. (2019). "Pendekatan Kualitatif Untuk Memahami Kualiti Hidup Masyarakat Orang Asli di Pahang" Malaysia Journal of Society and Space. (191-2050. http://journalarticle.ukm.my/14211/1/36209-114166-1-PB.pdf

Yew, V.W.C., Abd Hair Awang, Sivapalan Selvadurai & Mohd Yusof Hussain. (2018). "Mengukur kesejahteraan Orang Asli". Dlm. Abdul Ghafar Don, Aniza Ismail & Zulkefli Aini (sunt.), Pemerkasaan Kesejahteraan Hidup Orang Asli Malaysia (ms. 29-40). Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia.

NAMA: WAN NUR ANISHA BINTI WAN ISHAK

NOM MATRIK: D20201094245

KUMPULAN: B

GEOGRAFI PENDUDUK: FENOMENA BANJIR YANG DIALAMI OLEH PENDUDUK DI KAMPUNG KUALA BALAH, JELI, KELANTAN

Pengenalan

Kuala Balah merupakan sebuah pekan yang terletak di negeri Kelantan dalam jajahan Jeli. Kampung Kuala Balah ini mendapat nama sempena lokasinya yang terletak di pertemuan dua aliran sungai iaitu Sungai Pergau dan Sungai Balah. Kampung Kuala Balah memperoleh nama sempena nama sungai iaitu Sungai Balah. Pekan Kuala Balah merupakan sebuah pekan yang terletak dalam daerah Kuala Balah iaitu salah satu daerah kecil dalam jajahan Jeli.Pekan ini terletak kira-kira 32 km dari Pusat Bandar Utama Jajahan Jeli iaitu Bandar Jeli.Ia juga terletak 20 km dari Pekan Dabong Kuala Krai, 145 km dari Pusat Bandar Kota Bharu, 100 km dari Pusat Bandar Kuala Krai melalui Jalan Jeli-Dabong-Sungai Sam-Kuala Krai dan 85 km dari Pusat Bandar Gua Musang melalui Jalan Jeli-Jelawang-Gua Musang. Jumlah penduduk di Kuala Balah ini dianggarkan sekitar 13,700 orang penduduk. Majoriti penduduk yang menetap di kampung ini adalah berbangsa melayu. Pelbagai kemudahan yang sedang dinaik taraf oleh kerajaan bagi memudahkan setiap kemudahan infrastruktur penduduk mengikut keutamaan mereka.

Peta 1: Peta kawasan kampung Kuala balah, Jeli, Kelantan

Dalam mengejar arus modenisasi, Negara kita pada masa kini saling bersaing bagi meningkatkan ekonomi Negara termasuklah di Negara Malaysia. Walaubagaimanapun, Negara hanya memfokuskan terhadap kemajuan Negara tanpa mengambil peduli terhadap tahap persekitaran di sekeliling mereka yang semakin hari semakin mendatangkan masalah bencana alam yang berlaku seperti bencana banjir yang sering berlaku pada setiap tahun. Banjir biasanya berlaku di kawasan petempatan yang rendah dan memiliki kadar hujan yang tinggi.

Rajah 1: Kedatangan musim cuaca buruk hingga menyebabkan banjir bukan sahaja memusnahkan harta benda malah menjadi ancaman kepada nyawa. - Gambar Berita Harian

Sejak beberapa tahun yang lalu, kampung Kuala Balah ini telah dilanda fenomena banjir di beberapa kawasan petempatan perumahan mereka yang dimasuki air apabila kekerapan hujan lebat berlaku setiap tahun pada musim tengkujuh terutamanya sekitar bulan oktober sehingga disember akan berlakunya kejadian banjir besar di kampung ini. Menurut Mohd Zulhafiz Said et.al (2013), banjir merupakan antara fenomena yang yang berlaku akibat dari perubahan iklim yang berlaku di Malaysia. Menurut beliau lagi, banjir yang berlaku di Malaysia kebanyakannya sering berlaku di kawasan sebelah Pantai Timur Semenanjung Malaysia iaitu Kelantan, Terengganu dan Pahang pada ketika musim tengkujuh. Manakala menurut kepada Jabatan Pengairan dan Saliran (2011), banjir merujuk kepada badan air yang melimpah keluar dari tebing-tebing sungai, tasik atau sistem perparitan akibat daripada hujan yang lebat, pencairan ais, air pasang dan terdapat beberapa halangan pada saluran. Hal ini dapat disimpulkan bahawa banjir adalah fenomena daripada penerimaan jumlah air hujan yang sangat banyak dan tidak dapat ditampung oleh sesebuah kawasan sehingga membanjiri kawasan petempatan tersebut.

Punca-punca berlakunya fenomena banjir di kampung Kuala Balah

Rajah 2: Kawasan sungai di kampung Kuala Balah yang dicemari oleh pembuangan sampah sarap oleh penduduk kampung

Terdapat beberapa punca yang dapat dikenal pasti bagi masalah banjir yang berlaku di kampung Kuala Balah, Jeli, Kelantan. Antara puncanya adalah masalah pembuangan sampah sarap ke dalam sungai ataupun saliran air yang berhampiran mereka. Sikap tidak bertanggungjawab oleh segelintir daripada masyarakat sering mengundang kemarahan penduduk setempat apabila mereka mengambil langkah mudah dengan membuang sampah sarap di dalam sungai. Hal ini dikatakan demikian kerana, penduduk di sini sering membuang sampah mereka ke dalam kawasan sungai yang sempit mengakibatkan Kawasan aliran sungai menjadi tersumbat, malahan mereka beranggapan bahawa tong sampah yang disediakan tidak mencukupi dan jauh dari tempat penginapan mereka. Oleh itu, mereka telah mencemarkan alam sekitar dan memusnahkan ekosistem sungai melalui pencemaran sungai tanpa rasa bersalah terhadap persekitaran alam. Seperti yang kita semua ketahui, apabila ekosistem tercemar hal ini akan menjejaskan hidupan akuatik di sungai. Di kampung Kuala Balah ini dipenuhi dengan ekosistem bagi penternakan ikan, aktiviti pertanian yang dijalankan juga memerlukan sumber air yang mencukupi. Apabila sumber air yang menjadi saluran kepada kegiatan penternakan dan pertanian ini tercemar hal ini akan memberi kesan kepada kualiti air yang tidak bersih untuk digunakan sebagai sumber perairan tanaman. Bukan itu sahaja, pembuangan sisa-sisa pepejal ini akan mengundang kepada sistem saliran dan perparitan yang tersumbat. Ekoran daripada itu, apabila saliran air sungai yang mengalir tersumbat, maka apabila hujan lebat berpanjangan berlaku menyebabkan saliran air mengalir menjadi sempit sekaligus akan memberi kesan kepada petempatan penduduk bagi kawasan rendah yang akan terjejas akibat banjir berlaku.

Rajah 3: Kawasan yang dijadikan sebagai aktiviti pembalakan haram

Selain itu, punca berlakunya banjir di Kampung Kuala Balah ini juga berpunca daripada berlakunya aktiviti pembalakan haram yang menyebabkan kemusnahan terhadap hutan melalui proses kegiatan manusia. Hutan merupakan satu kawasan yang menempatkan pelbagai jenis tumbuhan yang boleh dijadikan sebagai keseimbangan ekosistem untuk penyederhanaan suhu. Di kawasan kampung ini terdapat hutan bukit dan kebanyakkannya penduduk setempat menjalankan kegiatan pembalakan adalah untuk mengusahakan tanah sebagai kawasan pertanian, perumahan serta pembangunan. Pembalakan hutan ini juga berlaku kerana pokok-pokok kayu yang ditebang akan dijual sebagai sumber perniagaan penduduk untuk proses pembuatan kayu jati. Hal ini akan menyebabkan permukaan bumi menjadi gondol dan terdedah kepada agen hakisan. Tanah akan ditarah untuk dijadikan sebagai kawasan petempatan penduduk. Oleh yang demikian, apabila hujan turun ke permukaan bumi hutan tidak dapat menyerap air hujan sepenuhnya dan larian air permukaan berlaku ke arah sungai tidak dapat menampung permukaan air yang banyak sehingga melimpah ke kawasan sekitarnya menyebabkan kejadian banjir akan berlaku terutamanya di kawasan rendah. Hal ini merupakan salah satu punca yang menyebabkan kejadian banjir mudah berlaku di kawasan sekitar kampung Kuala Balah. Aktiviti pembalakan haram ini bukan sahaja menjejaskan penduduk malah ia juga akan memusnahkan habitat flora dan fauna kerana peningkatan suhu akan berlaku ekoran daripada tiada kawasan penyederhanaan suhu.

 

Kesan-kesan fenomena banjir kepada penduduk kampung

Antara kesan yang paling ketara dialami oleh penduduk apabila berlakunya banjir di kampung Kuala Balah adalah kehilangan nyawa. Kejadian banjir ini merupakan fenomena alam semula jadi yang sangat tragik membawa kepada tragedi diluar jangkaan mereka kerana banjir besar sering berlaku di kampung ini melalui kawasan penempatan yang rendah dan berhampiran dengan kawasan sungai. Kehilangan nyawa ini mungkin terjadi akibat daripada lemas sewaktu meredah banjir dalam keadaan arus air yang deras dalam usaha menyelamatkan nyawa masing-masing daripada terperangkap dan disebabkan oleh putus bekalan makanan dan bekalan air bersih. Kehilangan nyawa ini juga sering berlaku kepada kanak-kanak yang sering bermain banjir tanpa pengawasan oleh ibu bapa mereka menyebabkan mereka tidak dapat melawan air deras yang menghampiri mereka. Mengikut berita Astro Awani, di Kelantan tiga kes kematian akibat lemas pada gelombang pertama melibatkan, kanak-kanak dan dewasa yang lemas ketika menjala ikan dan seorang dewasa yang terkena renjatan elektrik ketika mengharungi banjir dilaporkan. Kesan kehilangan nyawa ini terhadap keluarga waris menyebabkan mereka akan mengalami gangguan emosi dan trauma terhadap fenomena banjir yang berlaku. Oleh itu, kita mestilah sentiasa berwaspada dan peka terhadap situasi cuaca dari masa ke semasa sebagai persediaan menghadapi banjir.

Rajah 4: Penduduk melakukan kerja-kerja pembersihan akibat dilanda banjir baru-baru ini - UTUSAN/FAISOL MUSTAFA

Selain itu, penduduk juga mengalami banyak kerosakan terhadap harta benda mereka. Begitu banyak barang-barang kepunyaan mereka, peralatan rumah, perabot serta pakaian dibawa oleh arus air banjir serta rosak akibat ditenggelami air menyebabkan semua barangan tidak dapat diselamatkan dan mengalami kerosakan yang teruk. banjir yang melanda ini telah menenggelamkan kediaman serta merosakkan barang-barang lain seperti barang-barang elektrik, kereta dan sebagainya. Segelintir daripada rumah mereka ada yang musnah teruk sehingga mereka tidak beranggapan sehelai sepinggang dan tiada harapan untuk dipulihkan. Penduduk kampung yang terjejas banjir terpaksa menghadapi kos kerugian yang sangat tinggi bagi menggantikan barang yang baharu. Oleh itu, mangsa banjir terpaksa berpindah ke pusat pemindahan sementara (PPS) banjir yang telah disediakan bagi penempatan mangsa banjir sementara. Pada tahun 2014, di negeri Kelantan terutamanya kampung Kuala Balah telah dilanda bencana banjir yang terburuk sehingga boleh dikatakan hampir semua rumah mengalami kerosakan yang teruk sehingga hanya dapat menyelamatkan diri sendiri sahaja. Kejadian ini berlaku disebabkan hujan lebat yang berterusan selama 3 hari berturut-turut tanpa henti. Jika dilihat kepada Rajah 3 di atas, berikut merupakan antara kawasan rumah penduduk yang dinaiki air banjir dan melakukan kerja-kerja pembersihan.

 

Langkah-langkah dalam usaha menangani fenomena banjir

Usaha-usaha pihak kerajaan adalah mereka perlulah menghadkan kegiatan pembalakan yang berlaku di kampung Kuala Balah untuk mengelakkan banjir besar ini berlaku. Kegiatan pembalakan yang sering dilaksanakan di kawasan pinggir sungai menyebabkan tanah lebih mudah terhakis. Hal ini menyebabkan tanah terhakis akan mengalir ke dalam sungai dan mengalami pemendapan tanah. Kegiatan pembalakan yang giat dijalankan di lereng-lereng bukit juga akan mengalami keadaan sedemikian kerana ketiadaan tumbuhan untuk menyerap air hujan. Hal ini akan menyebabkan jumlah air yang banyak akan terkumpul di kawasan rendah serta mengalami fenomena banjir besar. Oleh itu, pemeliharaan hutan merupakan sesuatu yang perlu diambil perhatian sewajarnya oleh pihak bertanggungjawab untuk mengatasi masalah banjir ini. Hal ini kerana, hutan boleh dijadikan sebagai kawasan tadahan air hujan yang mampu menyerap air daripada terus mengalir ke permukaan bumi. Hutan berfungsi sebagai bunga karang untuk menyerap air hujan dan mengalir perlahan-lahan ke arah anak-anak sungai. Justeru itu, diharapkan dengan usaha ini dapat membendung kejadian banjir daripada terus berlarutan.

Dalam pada itu, kita mestilah bersama-sama mengawal masalah pembuangan sisa-sisa pepejal ke dalam sungai bagi mengelakkan kejadian banjir ini daripada terus berlarutan. Bagi menangani masalah ini, tahap kesedaran penduduk di kampung Kuala Balah perlulah dipertingkatkan supaya masalah ini dapat dibanteras dengan mengadakan kempen kesedaran tentang menjaga kebersihan sungai kita. Hal ini dikatakan demikian kerana, penyediaan tong sampah mengikut jenis mestilah disediakan untuk semua tempat yang berhampiran dengan penempatan penduduk kampung. Justeru itu, ini akan memudahkan memberi keselesaan kepada penduduk kampung bagi mengelakkan bau-bauan yang tidak diingini daripada sungai serta dapat mengelakkan daripada berlakunya pembuangan sampah di merata tempat. Pihak kerajaan serta penduduk haruslah bertanggungjawab bagi memastikan tahap kebersihan kawasan sungai dijaga dan tidak menjadikan sungai tersebut sebagai tempat pembuangan sampah. Oleh itu, dengan cara ini kita dapat membendung masalah kejadian banjir daripada terus berlaku.

Kesimpulan

Secara keseluruhannya, semua pihak mestilah berganding bahu bertanggungjawab dalam mewujudkan persekitaran yang kondusif dan diharapkan agar semua usaha yang telah dirancang dapat dilaksanakan sepenuhnya oleh pihak berkuasa tempatan manakala penduduk kampung Kuala Balah mestilah menanam sikap kesedaran dalam diri masing-masing agar dengan ini persekitaran ekosistem akan lebih terpelihara daripada masalah pencemaran sampah sarap. Seterusnya, semua pihak tidak kira kerajaan ataupun penduduk kampung perlulah bersama-sama meringankan beban mangsa-mangsa banjir dengan memberi bantuan penempatan dan membantu dalam kerja-kerja pembersihan Kawasan rumah mereka. Diharapkan dengan fenomena ini dapat membuka mata semua pihak untuk saling peka terhadap keadaan cuaca terkini.

Rujukan

Alam, B., Banjir Besar, I., Komuniti, T., Di, T., Dungun, H., Perspektif, S., Bencana, S., Yusoff, S., Abdul, R., Fakulti, A., Sosial, S., Kemanusiaan, U., Malaysia, & Bangi. (n.d.). Bencana Alam dan Impak Banjir Besar 2014 Terhadap Komuniti Tempatan di Hulu Dungun, Terengganu: Satu Perspektif Sosiologi Bencana. http://eprints.usm.my/41159/1/ART_93.pdf

Awani, A. (2021, January 7). Bencana banjir 2021: Senarai korban nyawa setakat ini. Astroawani.com. https://www.astroawani.com/berita-malaysia/bencana-banjir-2021-senarai-korban-nyawa-setakat-ini-275993

Halid, O. (2021). Pembalakan secara meluas faktor utama banjir besar. https://www.ukm.my/pkk/wp-content/uploads/bsk-pdf-manager/2021/01/BERITA-HARIAN-PROF-EMERITUS-IBRAHIM-KOMOO.pdf

Halid, S. (2021, January 11). Gondol hutan punca banjir makin buruk. Berita Harian. https://www.bharian.com.my/berita/nasional/2021/01/774860/gondol-hutan-punca-banjir-makin-buruk

Muhammad, M. (2019, December 21). Gelombang pertama dan kedua banjir telah meragut 5 nyawa di Kelantan. Astroawani.com. https://www.astroawani.com/berita-malaysia/gelombang-pertama-dan-kedua-banjir-telah-meragut-5-nyawa-di-kelantan-225911

Zill, A. D. (2021, December 1). Contoh Karangan Langkah-langkah Mengatasi Masalah Banjir. 1001 Contoh. https://1001contoh.com/contoh-karangan-langkah-langkah-mengatasi-masalah-banjir/

 

 Auni iwani binti Anuar

D20201094345

HGM 3033 Kumpulan (A)

ISU PENCEMARAN AIR MENGGANGGU TAHAP KESELESAAN PENDUDUK DI PEKAN KUDAT.

TAJUK: ISU PENCEMARAN AIR MENGGANGGU TAHAP KESELESAAN PENDUDUK DI PEKAN KUDAT.

1.0       PENGENALAN

Permukaan bumi akan kelihatan kebiruan dari pandangan atas langit. Menurut Gasim (2013), bumi mengandungi isipadu air yang terdiri daripada 93 peratus air laut, 2.5 peratus air bawah tanah, dua peratus sebagai litupan ais dan satu peratus merupakan air semula jadi yang terdiri daripada tasik, sungai, kolam dan air lembapan. Bagi kehidupan manusia pula, air membentuk tiga per empat daripada berat badan manusia. Manusia akan susah ataupun mati sekiranya tiada air. Air juga merupakan salah satu komponen ekosistem dunia. Komponen ekosistem terbahagi kepada dua iaitu biotik dan abiotik. Biotik merujuk kepada benda hidup seperti manusia dan abiotik merujuk kepada benda bukan hidup seperti air. Dengan itu, manusia mempunyai interaksi dengan abiotik dalam kehidupan seharian sehingga mewujudkan pencemaran air.

            Sehubungan dengan itu, pertambahan penduduk dan perkembangan kemajuan ekonomi negara khususnya bandar-bandar dalam sektor perindustrian, pelancongan, perniagaan dan sebagainya telah menyebabkan keperluan jumlah air meningkat kepada semua hidupan. Justeru itu, sumber air perlu dijaga dan dikendalikan oleh pihak berwajib agar tidak tercemar. Sungguhpun, negara Malaysia menerima hujan sepanjang tahun tetapi ia tidak memberi maksud sumber air sentiasa mencukupi dan boleh digunakan untuk pelbagai aktiviti manusia (Mohmadisa et al., 2018). Sekiranya pencemaran air berlaku, air akan berubah dari segi kandungan, keadaan, bau dan warna yang terjadi pada pelbagai sumber air. Sumber air akan tercemar kerana kegiatan manusia menguntungkan lalu tidak mempedulikan sumber air.

            Pencemaran air dapat didefinisikan sebagai pencemaran aliran sungai, sungai, tasik, lautan atau hamparan air lainnya, merosot kualitas airnya dan menjadikan beracun bagi lingkungan dan manusia. Statistik pencemaran air di Malaysia pada tahun 2016 dan 2017 menunjukkan bahawa kebanyakan kualiti air sungai di Malaysia berada di Indeks Kualiti Air Kelas II dan Kelas III. Namun berlaku perubahan positif kepada kualiti air apabila Perintah Kawalan Pergerakan dilakukan kerana kurang aktiviti manusia berlaku khususnya dalam sektor perniagaan dan pelancongan. Melihat kepada kerelevanan, penduduk sesebuah kawasan sama ada pekan atau perkampungan yang banyak akan mempengaruhi pencemaran air di kawasan tersebut. Oleh sebab itu, kajian ini dilaksanakan untuk memfokuskan lagi isu pencemaran air di kawasan terpilih yang mengganggu tahap keselesaan penduduk.

 

2.0       KAWASAN KAJIAN (PEKAN KUDAT, SABAH)

Kawasan kajian bagi pencemaran air ini telah dilaksanakan di Pekan Kudat, Sabah. Pekan Kudat merupakan sebuah bandar yang mempunyai populasi penduduk sebanyak 34,249 ribu orang. Bandar Kudat terletak kira-kira 190 KM dari ibu negeri Sabah, Kota Kinabalu di bahagian utara negeri Sabah berhampiran dengan Tanjung Simpang Mengayau yang merupakan bahagian paling utara pulau borneo. Luas bandar Kudat pula ialah 1,287 km². Kudat juga merupakan kawasan yang didiami etnik Rungus, Kudat merupakan pusat kebudayaan utama untuk kumpulan etnik tersebut.

Rajah 1 : Peta Kawasan Pekan Kudat

Sumber: Google Maps.

            Menurut cerita rakyat bangsa Rungus, Pekan Kudat mendapat nama semasa kedatangan peniaga-peniaga Cina yang hairan akan dengan sejenis lalang tumbuh merata-rata tempat. Kehairanan mereka terhadap rumput tersebut telah memaksa mereka untuk bertanya kepada penduduk mengenai rumput tersebut. Salah satu penduduk Rungus menyatakan bahawa rumput itu "Kutad" dipanggil ataupun rumput lalang. Maka penduduk mengambil sebutan "Kutad" tersebut untuk dijadikan nama tempat tersebut iaitu "Kudat". Pekan Kudat dikelilingi oleh lautan yang berhampiran. Laut ini menjadi kawasan untuk penduduk menjana pendapatan melalui sektor perikanan. Namun terdapat segelintir penduduk di Pekan Kudat yang masih tidak sedar akan penjagaan sumber air itu penting kepada manusia. Sekiranya berlarutan akan mengundang kepada pelbagai kesan kepada manusia. Kawasan kajian ini telah dipilih untuk mengkaji isu pencemaran air mengganggu tahap keselesaan penduduk di Pekan Kudat. Pengkaji telah membuat pemerhatian di kawasan kajian untuk melihat keadaan pencemaran air.

3.0       PENCEMARAN AIR DI PEKAN KUDAT

Secara umumnya, pencemaran alam sekitar ini sentiasa berlaku selagi manusia berinteraksi dengan alam sekitar. Pencemaran yang meliputi pelbagai aspek seperti pencemaran udara, tanah, bunyi, lautan dan sebagainya. Apabila berlaku pencemaran air meningkat di Pekan Kudat akan memberikan kesan negatif kepada aktiviti manusia dalam lingkungan bandar terutamanya tahap keselesaan penduduk dengan keadaan pencemaran air. Sebagai penegas, pencemaran air ini topik yang luas, apa sahaja jenis sumber air yang tercemar akan termasuk dalam pencemaran air. Berikut merupakan beberapa rajah yang menunjukkan pencemaran air berlaku di Pekan Kudat;

Rajah 2 : Pembuangan Sampah ke Dalam Laut Esplaned Sidek.

  

Rajah 3 : Warna Air Sungai Berubah dan Sampah Banyak

Rajah 4 : Sistem Perparitan Yang Tercemar

Sumber : Kajian Lapangan. (2022)

            Setelah melihat rajah tersebut, kawasan kajian tersebut sememangnya mempunyai masalah pencemaran air yang serius. Bagi Rajah 2., permasalahan pembuangan sampah ke dalam laut Esplaned Sidek ini sehingga air laut tercemar sangat berkait rapat dengan masalah kewujudan setinggan di Pekan Kudat. Menurut Rahsid dan Ghani (2007), kewujudan penempatan setinggan akan memberikan kesan kepada masalah pencemaran alam sekitar, termasuklah pencemaran air laut. Semakin ramai penduduk asing bermigrasi di Pekan Kudat, maka semakin meningkat penempatan setinggan seperti rumah atas air yang akan dibina di persisiran pantai.

            Selain itu, Rajah 3., menunjukkan warna air sungai yang berubah daripada warna jernih ke warna coklat di mana kelodak lumpur terampai-ampai di permukaan air sungai. Kebanyakan sungai di kawasan Pekan Kudat akan mengalami seperti itu kerana pembukaan kawasan baru ataupun pembukaan kawasan pertanian di cerun bukit menyebabkan larian air permukaan akan menjadi laju masuk ke dalam sungai. Keadaan ini akan menyebabkan air sungai tercemar dengan sisa tumbuhan dan air yang sebati dengan tanih. Jabatan Alam Sekitar (2013) menyatakan bahawa punca pencemaran air tidak tetap juga ialah larian air permukaan dari guna tanah aktiviti pertanian, kediaman, perniagaan dan sebagainya.

            Tambahan pula, aktiviti perniagaan yang pesat tanpa menghiraukan isu pencemaran air juga membawa kepada ketidakselesaan penduduk Pekan Kudat. Air parit yang datangnya daripada alur sungai tercemar disebabkan oleh pembuangan sisa perniagaan ke dalam parit. Apabila perkara ini berlaku secara berulang-ulang akan menyebabkan air dalam parit akan kelihatan seperti berminyak dan berwarna gelap. Ini menunjukkan pencemaran air parit daripada alur sungai akan berlaku. Pencemaran air di Pekan Kudat bukannya berlaku secara tiba-tiba, ianya disebabkan oleh penduduk yang tidak bertanggungjawab dalam menjaga air di kawasan tersebut. Sebaiknya, punca-punca pencemaran air di Kudat dirungkai terlebih dahulu.

4.0       PUNCA-PUNCA PENCEMARAN AIR DI KUDAT

Berdasarkan kepada pemerhatian di Pekan Kudat, terdapat beberapa punca yang telah menyebabkan pencemaran air berlaku di kawasan kajian. Antara punca pencemaran air yang sangat ketara di Pekan Kudat ialah melalui sikap penduduk yang tidak mementingkan keindahan alam sekitar. Sikap individu yang membuang sampah sarap ke dalam sungai, laut, parit dan sebagainya telah mengakibatkan status air berubah menjadi tercemar. Selalunya, sampah sarap ini dibuang dari kawasan perumahan setinggan di sepanjang tepi laut. Tindakan tidak bertanggungjawab penduduk dengan sikap seperti ini akan mengundang kepada isu pencemaran air yang serius di Pekan Kudat. Pembuangan sampah sarap ke dalam laut, parit ataupun sungai ini merupakan jalan mudah kepada penduduk Pekan Kudat, walhal sudah banyak tong sampah yang disediakan di beberapa tempat di kawasan Kudat. Perkara ini amat membimbangkan kerana semakin banyak sisa sampah di kawasan perairan.

Rajah 5 : Pembuangan Sampah Sarap Penduduk Setinggan di Tepi Laut

Sumber : Kajian Lapangan. (2022)

            Selain itu, aktiviti perikanan dan pengangkutan laut di bahagian laut juga menjadi punca pencemaran air laut di Pekan Kudat. Salah satu aktiviti ekonomi yang sangat popular di Pekan Kudat ialah aktiviti perikanan yang membantu kepada pertumbuhan ekonomi melalui penjualan secara besar-besaran bagi daerah-daerah lain. Namun, nelayan tidak begitu mementingkan kualiti air laut, mereka akan membuang sisa ikan-ikan yang mati, sampah yang tidak digunakan ke dalam laut semula menyebabkan pH air laut berubah dan mengeluarkan bau busuk yang menyebabkan ketidakselesaan penduduk Pekan Kudat yang lain. Bukan itu sahaja, tumpahan minyak daripada kapal-kapal juga menjadi punca air laut tercemar. Kejadian ini akan menyebabkan halangan kepada sinaran cahaya tidak dapat menembusi dasar laut.

            Seterusnya, punca pencemaran air di Pekan Kudat juga ialah melalui aktiviti perniagaan yang dijalankan di kawasan kajian. Sesungguhnya, aktiviti perniagaan merupakan punca pendapatan penduduk Pekan Kudat. Mereka akan berniaga sama ada di Pasar Pagi, Pasar Malam dan kedai-kedai makan yang lain. Masalahnya ialah penduduk Pekan Kudat akan lupa dunia apabila sudah menerima keuntungan, mereka akan membuang sisa jualan dan sampah-sampah ke dalam parit yang berdekatan. Air parit yang sepatutnya bersih juga akan tercemar dengan perbuatan mereka ini. Seperti dalam Rajah 4., air parit tercemar dengan sisa toksik daripada kedai-kedai makanan yang berniaga.

            Pembukaan kawasan baru dan aktiviti pertanian di Pekan Kudat juga menyumbang kepada pencemaran air. Bertolak titik daripada itu, kawasan yang baru dibuka dengan bantuan jentera akan menyebabkan struktur tanah menjadi longgar. Setelah itu, apabila hujan turun, larian air permukaan akan membawa tanih yang longgar tersebut ke dalam sungai. Hal ini akan menyebabkan air sungai tercemar sepanjang masa selagi hujan turun. Perhatikan Rajah 3., air sungai berubah menjadi coklat biarpun hujan turun perlahan. Pertanian juga akan mengakibatkan pencemaran air dengan racun rumput masuk ke dalam air sungai, laut dan lain-lain.

5.0       KESAN-KESAN PENCEMARAN AIR TERHADAP PENDUDUK DI PEKAN KUDAT

Secara umumnya, segala pencemaran alam sekitar yang berlaku akan memberikan kesan kepada alam sekitar manusia. Pencemaran air di Pekan Kudat ini juga sememangnya memberikan kesan kepada penduduk yang tinggal dalam lingkungan kawasan kajian. Salah satu kesan pencemaran air terhadap penduduk di Pekan Kudat ialah ketidakselesaan penduduk lain yang tinggal berhampiran Pekan Kudat. Pencemaran air ini akan menghasilkan bau busuk yang sangat kuat daripada air tercemar. Dengan itu, penduduk terpaksa menahan bau busuk air tercemar semasa berurusan di Pekan Kudat. Tiupan angin dari arah parit ke premis makanan juga akan menghilangkan selera makan penduduk ketika makan. Jadi amat tidak selesa bagi penduduk lain dengan bau busuk pencemaran air ini.

            Pencemaran air ini juga memberikan kesan kepada penularan penyakit kepada penduduk Pekan Kudat. Patogen melalui sisa manusia menyebarkan penyakit kepada orang melalui air minum yang tercemar dan makanan laut yang diambil dari perairan tercemar. Penyakit diare, seperti rotavirus, kolera dan tifoid adalah masalah kesihatan yang dominan berkaitan dengan pencemaran air sisa, menyebabkan 1.6 juta kematian pada tahun 2017. Dalam satu kajian baru-baru ini di sepanjang pantai Myanmar, Littman dan rakan-rakannya (2020) mengenal pasti 5,459 patogen bakteria dalam tisu tiram, sedimen laut dan air laut. Keberadaan patogen ini dapat memberikan penyakit kepada jangkitan kulit juga.

            Tambahan pula, kesan pencemaran air terhadap penduduk di Pekan Kudat juga ialah menganggu aktiviti ekonomi penduduk yang lain. Sebagai contoh, penduduk yang ingin melakukan aktiviti rekreasi di kawasan-kawasan laut ataupun sungai akan terganggu sekiranya terlihat pelbagai sampah sarap dan sisa kumbahan yang ada dalam perairan tersebut. Aktiviti pelancongan juga terganggu. Hal ini kerana keindahan laut yang berubah akan menyebabkan pelancong tidak berniat datang semula ke Pekan Kudat.

6.0       CADANGAN RELEVAN BAGI MENGATASI PENCEMARAN AIR DI PEKAN KUDAT

Setiap permasalahan mempunyai jalan penyelesaiannya. Dalam konteks ini, terdapat beberapa cadangan relevan yang dapat diambil untuk mengatasi isu pencemaran air di Pekan Kudat. Antaranya ialah melaksanakan tindakan penguatkuasaan yang lebih tegas. Pihak Berkuasa Tempatan seharusnya mengambil tindakan yang tegas kepada semua penduduk yang mencemarkan air di sekitar kawasan Pekan Kudat. Melalui ini, penduduk akan rasa takut lagi untuk mengulangi kesalahan mereka sebelum ini.

            Memperkemaskan lagi pemantauan oleh Jabatan Alam Sekitar terhadap kawasan-kawasan perairan yang berisiko mengalami pencemaran air juga merupakan cadangan mengatasi pencemaran air di Pekan Kudat. Jabatan Alam Sekitar di kawasan Kudat perlu lebih kerap memantau perairan ataupun sungai-sungai dengan tindakan-tindakan pengawasan, termasuklah dengan penggunaan dron, pengurusan data dan analisis kecerdasan buatan. Cadangan ini dapat memastikan para pesalah yang mencemarkan air dapat ditangkap dengan mudah.

            Di samping itu, cadangan relevan dalam mengatasi pencemaran air di Pekan Kudat juga ialah dengan menubuhkan satu Penubuhan Jawatankuasa Khas yang membantu dalam memastikan air tidak tercemar. Jawatankuasa Khas ditubuhkan dalam kalangan penduduk Pekan Kudat yang telus menjalankan tanggungjawab untuk memantau dan memastikan air laut, sungai dan parit tidak akan tercemar dengan sisa toksik dan sampah sarap yang boleh menjejaskan bekalan air mentah kepada loji rawatan.

            Selain daripada itu, melalui pelaksanaan program kempen juga dapat membantu serba sedikit dalam mengatasi pencemaran air di Pekan Kudat. Kempen tersebut bukanlah hanya sekadar di poster sahaja, akan tetapi perlu direalisasikan oleh semua penduduk sekitar melalui satu program seperti "Cintailah Sungai Kita". Semasa program kempen ini dijalankan, semasa inilah penduduk akan bergotong-royong membersihkan sungai yang tercemar. Bagi memeriahkan lagi suasana, pelbagai aktiviti dilaksanakan dengan memberikan insentif kepada para pemenang.

            Akhir sekali, Program 1 Rumah 1 Tong Sampah juga perlu dilaksanakan bagi mengatasi isu pencemaran air di Pekan Kudat. Berdasarkan pemerhatian, terdapat beberapa rumah di Pekan Kudat yang tidak menggunakan tong sampah warna hitam. Keadaan ini akan melalaikan keluarga tersebut untuk membuang sampah sarap merata-rata tempat. Dengan itu, pihak kerajaan dan swasta perlu bekerjasama bagi menyediakan tong sampah untuk diberikan kepada keluarga yang tidak mempunyai tong sampah. Satu rumah satu tong sampah.

7.0       KESIMPULAN

Secara kesimpulannya, sumber air merupakan sumber yang diperlukan oleh semua organisma hidup untuk kelangsungan hidup. Pembangunan yang berlaku di Pekan Kudat telah mencetuskan isu pencemaran air yang menjadi salah satu kebimbangan kepada penduduk lain yang sedar akan kepentingan sumber air. Hal ini kerana aktiviti manusia sangat berkait rapat dengan fenomena alam yang bakal berlaku. Pencemaran air di Pekan Kudat ini telah menganggu tahap ketidakselesaan penduduk terhadap air yang tercemar ini. Pencemaran air ini banyak memberikan kesan kepada alam sekitar dan yang paling sinonim ialah kepada penduduk sekitar Pekan Kudat.

            Dengan itu, diharapkan semua penduduk Pekan Kudat berganding bahu bagi menyelesaikan masalah ini. Hal ini kerana untuk memastikan kesihatan mereka juga terjamin. Oleh itu, manusia perlu mengambil pendekatan dan inisiatif yang lebih bernas untuk mengekang faktor-faktor yang menyumbang kepada masalah pencemaran air di Pekan Kudat. Menurut Abdullah et al. (2010), usaha menjaga dan memelihara alam sekitar untuk sentiasa bersih dan sihat berkait rapat dengan soal kesedaran dan sikap komuniti dan merupakan sesuatu yang penting kerana alam sekitar akan mengalami masalah dari masa ke masa.

8.0       RUJUKAN

Abdullah, M.Y.H., Pawanteh, L., Abdullah, S.M.S., & Mustaffa, N. (2010). Kesedaran dan sikap komuniti dalam pengurusan persekitaran di Wilayah Iskandar, Johor. Jurnal Melayu, 5, 71-86.

Fadzil Rashid & Ishak Ghani. (2007). Migrasi dan Kemiskinan Bandar: Suatu Kajian Literatur. Penerbit Universiti Teknologi Mara (UiTM), Shah Alam. Diperoleh daripada https://www.researchgate.net/publication/260481112_migrasi_Dan_Kemiskinan_Bandar_Suatu_Kajian_Literatur.

Gasim, M.B. (2013). Pengurusan lembangan sungai berteraskan IWRM. Bangi, Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia.

Hashim, M., Nayan, N., Saleh, Y., & Mahat, H. (2018). Penilaian kualiti air di Malaysia. Tanjung Malim, Penerbit Universiti Pendidikan Sultan Idris.

Raechel Littman, Evan Fiorenza, Amelia S. Wenger & Kathryn Berry. (2020). Coastal urbanization influences human pathogens and microdebris contatmination in seafood. DOI. 10.1016/j/scitotenv.2020.139081

 

NAMA: ADDWEY JARATIN

NO MATRIKS: D20201094302

KUMPULAN: B